Każdy człowiek ma w swoim organizmie miliony bakterii, które odgrywają niezwykle istotną rolę w utrzymaniu organizmu w zdrowiu i dobrej kondycji. Ich łączna waga wynosi od 1,5 do 2,5 kg, a największa ich ilość bytuje w końcowym odcinku przewodu pokarmowego, w jelicie grubym. W skład flory bakteryjnej jelit wchodzą zarówno mikroorganizmy przyjazne, korzystnie wpływające na zdrowie, jak i bakterie potencjalnie szkodliwe. Dla zachowania zdrowia ważne jest utrzymanie stanu eubiozy, czyli równowagi flory jelitowej.

Dysbioza

Niestety, w wyniku m.in. stresu, antybiotykoterapii, stosowania niewłaściwej diety, spożywania przetworzonej żywności i nadmiaru cukru może dochodzić do intensywnego namnażania szkodliwych bakterii i wzrostu stężenia produkowanych przez nie substancji toksycznych prowadzących do problemów jelitowych, takich jak niestrawność, wzdęcia, biegunki i zaparcia. Wszelkie zaburzenia równowagi flory bakteryjnej w jelitach mogą wpływać na rozwój wielu innych dolegliwości, przyczyniać się do rozwoju grzybicy, chorób cywilizacyjnych i metabolicznych, m.in. otyłości, cukrzycy, reumatoidalnego zapalenia stawów, zapalenia jelit, alergii pokarmowych. W przywróceniu prawidłowego stanu mikroflory niezwykle pomocne są probiotyki.

Probiotyki

Nazwa „probiotyk” wywodzi się z języka greckiego i oznacza „dla życia”. Probiotykami określa się żywe mikroorganizmy, które po spożyciu w odpowiednich ilościach wywierają korzystny wpływ na organizm gospodarza. Jako probiotyki najczęściej wykorzystuje się bakterie kwasu mlekowego (Lactobacillus i Bifidobacterium), oraz drożdżaki z Sacharomyces. Szczep uznany za probiotyczny powinien posiadać udokumentowany klinicznie korzystny wpływ na zdrowie człowieka, wykazywać zdolność przyczepiania się do komórek nabłonka jelita i z łatwością kolonizować przewód pokarmowy. Probiotyki muszą być odporne na działanie soku żołądkowego i kwasów żółciowych oraz powinny wykazywać działanie antagonistyczne wobec bakterii patogennych przewodu pokarmowego, przy czym same nie mogą wytwarzać szkodliwych dla człowieka toksycznych metabolitów.

Działanie probiotyków

Bakterie probiotyczne wspomagają trawienie i wchłanianie składników mineralnych (żelaza, fosforu i wapnia), syntetyzują witaminy K, B1, B2, B12 i PP, wpływają na prawidłową perystaltykę jelit, zapobiegając zaparciom lub biegunkom, wspomagają odporność i stymulują układ immunologiczny, zapobiegają namnażaniu bakterii potencjalnie chorobotwórczych.  Najnowsze badania wskazują na  możliwość  wykorzystania probiotyków w leczeniu stanów zapalnych przewodu pokarmowego, zakażeń Helicobacter pylori, zapobieganiu AZS u dzieci, zwalczaniu bakterii opornych na antybiotyki czy wspomaganie leczenia raka jelita grubego. Przypuszcza się, że probiotyki mogą pomagać w leczeniu otyłości poprzez wpływ na procesy trawienne. Bakterie probiotyczne bardziej wydajnie gospodarują energią z pożywienia i zapobiegają odkładaniu się tkanki tłuszczowej. Dzięki uszczelnianiu bariery jelitowej i ochronie przed przenikaniem bakterii chorobotwórczych do wnętrza organizmu probiotyki wpływają na zmniejszenie reakcji­ zapalnych, które posądza się o jedną z głównych przyczyn insulinooporności, co zaburza prawidłowy poziom glukozy we krwi, przez co utrudnia spalanie tkanki tłuszczowej i utratę wagi.

Probiotyki w żywności

Bakterie probiotyczne znajdują się w mlecznych napojach fermentowanych, zsiadłym mleku, w kefirach i jogurtach z dodatkiem bakterii probiotycznych. Bakterie kwasu mlekowego wykorzystywane są także w produkcji serów, odgrywając istotną rolę podczas ich dojrzewania. Pożyteczne drobnoustroje znajdziemy też w kiszonych owocach i warzywach, zwłaszcza kapuście czy ogórkach, będących bogatymi źródłami kwasu mlekowego. Probiotyki znajdziemy także w zakwasie chlebowym i buraczanym oraz w kombuczy – napoju z herbaty poddanej fermentacji przez tzw. grzybek herbaciany. Warto po nie sięgać każdego dnia.

Prebiotyki i synbiotyki

Prebiotyki to składniki pożywienia oporne na trawienie przez enzymy w przewodzie pokarmowym, pobudzające w sposób selektywny wzrost lub aktywność  korzystnych  dla zdrowia bakterii probiotycznych w jelicie  grubym.  Do najbardziej znanych prebiotyków należą: inulina, oligofruktoza, fruktooligosacharydy i pochodne galaktozy.  Inulina naturalnie występująca m.in. w cykorii, karczochach i agawie poza stymulacją rozwoju flory probiotycznej, zapobiega zaparciom, zmniejsza stężenie cholesterolu i zwiększa wchłanianie wapnia, zmniejszając tym samym ryzyko osteoporozy. Preparaty zawierające w składzie zarówno probiotyk jak i prebiotyk to synbiotyki.

Probiotyki – leki i suplementy diety

W związku z coraz szerszym zastosowaniem probiotyków, ich potencjalnym wpływem na poprawę zdrowia i wspomaganie leczenia wielu dolegliwości, są one coraz bardziej popularne. W sprzedaży dostępne są leki i suplementy diety w formie tabletek, kapsułek, proszków i płynów. Zawierają one różne szczepy bakterii, o różnym przeznaczeniu, czasie stosowania oraz intensywności działania. Sięgając po probiotyk warto poradzić się specjalisty lub wybrać taki, który zawiera wiele szczepów bakterii, których działanie będzie wielokierunkowe. Dla wielu osób dobrym wyborem będą również preparaty, które oprócz bakterii probiotycznych zawierają prebiotyki, witaminy i zioła.

Anna Rajtar

Dietetyk Organic Market